ภูมิคุ้มกันหมู่ (Herd Immunity) คืออะไร? แนวคิดการหยุดยั้งการแพร่กระจายของโควิด-19

หลังจากการระบาดของเชื้อไวรัสโควิด-19 คำว่า “ภูมิคุ้มกันหมู่” ได้ถูกพูดถึงในช่วงที่ หัวหน้าที่ปรึกษาด้านวิทยาศาสตร์ของรัฐบาลอังกฤษ ได้เสนอให้มีการสร้าง “ภูมิคุ้มกันหมู่” (herd immunity) ในกลุ่มประชากรของประเทศอังกฤษ เพื่อใช้ในการยับยั้งการแพร่กระจายของโควิด-19 หลายคนอาจจะสงสัยว่า วิธีการแบบนี้คืออะไร? และจะใช้ได้ผลมากน้อยแค่ไหม?

ภูมิคุ้มกันหมู่ คืออะไร?

ภูมิคุ้มกันหมู่ (ภาษาอังกฤษอาจใช้คำว่า herd immunity, herd effect, community immunity, population immunity หรือ social immunity)

ภูมิคุ้มกันหมู่ เป็นรูปแบบหนึ่งของการป้องกันการติดต่อของโรคติดเชื้อในประชากร ซึ่งไม่ใช่การป้องกันโดยตรง

โดยภูมิคุ้มกันหมู่จะเกิดขึ้นเมื่อมีสัดส่วนของผู้ที่มีภูมิคุ้มกันมากขึ้นถึงระดับหนึ่ง แล้วจะทำให้ผู้ที่ไม่มีภูมิคุ้มกันโรคนั้นๆ ในประชากรดังกล่าวได้รับการป้องกันจากการติดโรคไปด้วย เนื่องจากเมื่อมีผู้ติดเชื้อเข้ามาในประชากรนี้ โอกาสเกิดการติดเชื้อต่อไปเรื่อยๆ จนไปถึงคนที่ไม่มีภูมิคุ้มกัน จะเกิดขึ้นได้ยาก หรืออาจเกิดขึ้นไม่ได้เลย

ยิ่งมีสัดส่วนของผู้มีภูมิคุ้มกันในประชากรมากเท่าไร โอกาสที่ผู้ที่ไม่มีภูมิคุ้มกันจะได้เจอกับผู้เป็นโรค ก็ยิ่งน้อยลงเท่านั้น

การเกิดภูมิคุ้มกันของคนคนหนึ่งอาจเกิดจากการเคยติดโรคมาก่อนแล้วหายจากโรคนั้น หรืออาจเป็นภูมิคุ้มกันที่ได้รับการเสริมขึ้น เช่น จากการรับวัคซีน ซึ่งคนบางคนไม่สามารถจะสร้างภูมิคุ้มกันของตัวเองขึ้นได้จากโรคบางอย่าง เช่น โรคภูมิคุ้มกันบกพร่อง หรือผู้ป่วยโรคมะเร็ง คนกลุ่มนี้มีความจำเป็นอย่างมากที่จะต้องอาศัยผลของภูมิคุ้มกันหมู่ในประชากรที่อาศัย เพื่อลดโอกาสการติดเชื้อโรคเหล่านี้

เพื่อให้เข้าใจถึงหลักการทำงานของ ภูมิคุ้มกันหมู่ เราขอนำเสนอภาพด้านล่างนี้เพื่อให้เข้าใจได้ง่ายขึ้น

• คนสีม่วง = กลุ่มคนที่ไม่มีภูมิคุ้มกัน แต่มีสุขภาพแข็งแรง
• คนสีเหลือง = กลุ่มคนมีภูมิคุ้มกัน และมีสุขภาพแข็งแรง
• คนสีแดง = กลุ่มคนที่ไม่มีภูมิคุ้มกัน ป่วยและแพร่เชื้อได้

แนวคิดของภูมิคุ้มกันหมู่คือ

ช่องที่ 1 เมื่อมีคนป่วย (คนสีแดง) อยู่ในกลุ่มคนปกติ (คนสีม่วง) จะทำให้คนส่วนหนึ่งติดเชื้อ

ช่องที่ 2 เมื่อผ่านไปช่วงเวลาหนึ่ง จะมีคนส่วนหนึ่งที่หายและมีภูมิคุ้มกัน (คนสีเหลือง) เพิ่มเข้ามาในกลุ่มสังคมนั้น

ช่องที่ 3 เมื่อผ่านไปอีกระยะ คนส่วนใหญ่จะมีภูมิคุ้มกัน (คนสีเหลือง) จนสามารถช่วยให้คนสีม่วงได้รับการป้องกันการติดเชื้อ